پسوندهای «-ال» و «-اوله»

پنج‌شنبه ۲۳/خرداد/۱۳۸۷ - ۱۲/جون/۲۰۰۸

یکی از پسوندهای زبان پارسی که امروزه کمتر به کار می‌رود پسوند «-ال» است که صفت نسبی می‌سازد. نمونه‌های قدیمی آن عبارتند از:
- چنگال: منسوب به چنگ
- گودال
- کندال: جای کنده. کانال
- پوشال
- توفال
- کاخال یا کاچال: اسباب خانه. (فرانسه: مبلمان، انگلیسی furniture)
- چپال: چپ دست

دکتر میرشمس‌الدین ادیب سلطانی آن را برابر پسوند «al» در انگلیسی می‌داند و آن را در ساختن «اندرکشورال» (international) به کار برده است. دکتر محمد حیدری ملایری نیز آن را در ساخت «نِشال» (signal) از ریشه‌ی «نش» (به معنای نشان دادن) به کار برده است.


یکی دیگر از پسوندهای پارسی «-اول/-اوله» است که برای کوچک‌سازی به کار می‌رود. نمونه‌های قدیمی آن عبارتند از:
- زنگوله: زنگ کوچک
- کوتوله: کوتاه کوچک
- مَشکوله: مَشک کوچک، (خیکچه و مَشکیزه نیز گویند)
- تُنگوله: تُنگ کوچک
- گلوله، گوله: گوی کوچک
- جاشوله: (در کردی) خر کوچک
- موچول: کوچک و ریز

دکتر محمد حیدری ملایری در فرهنگ خود از این پسوند در ساخت «دیسول» یا دیسوله در برابر فرمول لاتین استفاده کرده است.

در زبان گفتاری تهرانی نیز این پسوند کاربرد دارد مانند واژه‌های
- «زینگول» (زنگ یا تماس تلفنی کوتاه). یه زینگول به من بزن.
- «شوتول» (کسی که کمی شوت یا پرت است): یارو شوتول اه!